Elorrioko Txintxirri ikastola DBH3-4

Txernobylgo zentral nuklearraren hondamendia gertatu zenetik ia 30 urte bete direnean, erradioaktibitateak kutsatutako eremuan ugaztun handiak ugaritzen ari direla frogatu du epe luzeko ikerketa batek. Are gehiago: espezieetako batzuk hondamendiaren aurretik baino ugariagoak dira gaur egun. Portsmouth Unibertsitateko Jim Smith ikertzaileak gidatu du lana, eta  Current Biology  aldizkariak argitaratu du artikulua. Istripu nuklearrak kutsatutako eremua erradioaktibitatearen ondorioak ikertzeko laborategi bihurtu da. Hala, espezie askotan erradioaktibitateak duen eragin kaltegarria erakutsi dute hainbat ikerketek, besteak beste, hegaztietan, arrainetan, intsektuetan eta araknidoetan. Orain argitaratutako ikerketan, ordea, Bielorrusiako kutsatutako eremuan bizi diren ugaztun handiei erreparatu diete. Animalia-kopurua kalkulatzeko, bi metodo erabili dituzte: batetik, 1987tik 1996ra, neguan helikopteroz egindako zenbaketa zuzenak; eta, bestetik, 2008tik 2010era, animaliek elurr...

Eguzki sisteman Lurra ez da ura duen planeta bakarra. AEBetako NASA agentziak jakinarazi duenez, Marten ere badago. Eta gazia da, gainera. NASAren Ames ikerketa zentroak, John Hopkins Laborategiak, Arizonako Unibertsitateak, Southwest Ikerketa Institutuak eta Nantesko Planetologia eta Geodinamika Laborategiak egindako ikerketaren emaitza da aurkikuntza; Nature Geoscience zientzia aldizkarian argitaratu dute laburpena. Zer ekarriko dio honek zientziari? Zer bide zabaltzen da espazioko ikerketan? Ikerketa galdera ugari erantzunaren zain... Informazio iturria: Muy interesante aldizkaria eta Berria egunkaria http://www.muyinteresante.es/ciencia/fotos/marte-el-planeta-rojo/misterios-de-marte vía

Ekainaren bukaeran etorri zen falta zen froga, benetako supereroankortasuna zela erakusten zuen froga. Eta horrek baieztatu zuen supereroankortasuna lortu zutela, inoizko tenperatura altuenean; aurreko altuena baino ia 40 gradu gehiagotan, alajaina. 30 urteko epelaldiaren ondoren, supereroankortasunaren gaia gori-gori jarri zen berriz ere.  Max Planckeko hiru ikertzailek  arXiv-en argitaratu zutenean  hidrogeno sulfuroa, presio handian jarrita, supereroale zela 190 K-ean (–83 ºC).  Meissner efektua ere hortxe zegoen. Eta, kasu horretan, supereroankortasuna 203 K-ean (–70 ºC) lortu zuten. http://zientzia.eus/artikuluak/supereroankortasuna-gori-gori/

Itsas izarrek begiak dituztela orain 200 urtetik ezaguna zen arren, ez zegoen animalia hauen ikusmen gaitasunaren ebidentziarik. Orain arte itsas izarrak animalia sinple gisa ikusi ditugu, eta dituzten begi txiki eta burmuin urriagatik nola edota ea ikusmenik duten ikertzea zaila izan da.   Linckia laevigata   espeziearekin eginiko ikerketak dio bereizmen baxuko irudia ikusteko gai direla, 200 pixelekoa. Eboluzioan irudia eraiki zezaketen lehen begi hipotetikoen antzekoak direla diote ikerlariek. Informazioa: www.euskalnatura.net

Drogak hainbat erabilera izaten ditu, gaixotasunak sendatzeko edota arazoak ukatu edo gutxitzeko. Lehenengo arazoa, pertsonak ondo sentitzeko edo bere eginbeharrak burutzeko substantzia hartu behar duenean sortzen da. Orain dela urte asko, 80.hamarkadan, drogen izurrite bat egon zen eta hainbat hildako egon ziren. Gaur egun badaude batzuk izurrite horri aurre egin ziotenak baina ez daude bat ere ondo. 30 urteren ostean izurrite hori berriro bueltatu da. Hainbat informazio izan arren, gaur egungo gazteria drogetan gero eta gehiago sartu da. Eusko Jarurlaritzak, 2001.urtean eginiko ikerketa baten arabera, 15 eta 29 urte bitarteko gazteetatik %80 ospakizunetan edaten du, horietatik %36ak astebururo egiten du eta %28,9k asteburen batean. Oro har, etxetik kanpo edaten dute gazteek. Espainiako estatuaren arabera, hainbat nortasun-ezaugarrik bultza dezakete drogak hartzen hastera eta haien gehiegizko erabilera. Honako hauek dira, besteak beste, drogaren kontsumoaren baliozko eragil...

Dopina kirolariaren errendimendu fisikoa handitzearren kirol erakundeek debekaturiko substantziak hartzea da. Hau da, dopatzea, drogatzearen sinonimo bezala erabil dezakegu, eta honela, drogak dituzten ondorio guztiak ditu dopatzeak. Kirolari profesionalek irabazteko nahia oso barneratuta dute, izan ere, beraien emaitzen ondorioz bizi dira, eta askotan nahi hori pentsa baino arriskutsuagoa da. Askotan, pertsona askorentzat pentsa ezin diren gauzak egitera heldu dira, eta bai, dopinaren inguruan hitz egiten ari naiz. Praktika hau pentsa baino orokortuagoa dago, Kristo aurretik haibat mende atzera hasi zen dopina praktikan ipintzen, Greziarrek egiten zituzten Olinpiadetako gizonek, substantzia berezi batzuk janariarekin batera jaten zituzten beraien errendimendua hobetzeko. Greziarren Olinpiadak abiapuntu bezala hartuta gaur egungo kirol askotan gertatzen dela hobeto uler genezake. Gai honekiko egiten diren estatistikei arrazoia emanez gero, substantzia ilegal gehien konsumitzen...

SIRIAR ERREFUXIATUAK 2011. urteko urtarrilaren 26an hasi zen Siriako Gerra Zibila Bashar al-Assadek zuzendutako armada eta matxinoen artean; hasieran, giza eskubideen aldarrikapen bat baino ez zen, baina, beranduago, Estatu Islamikoa matxinoekin batu zen eta ondorioz, bortizkeria nagusitu zen. Gaur egun, oraindik, bakea sinatu gabe jarraitzen dute, eta egoera inoiz baino beroago dago mundu internazionalean. Lehenengo liskarretik gaur arte, 150.000 hildako identifikatu dira jada eta azken aldian, gerrako indarkeria maila izugarri areagotu da, Siriar hiritarrentzat egoera jasangaitza bilakatu den arte; horregatik, ihes egitea erabaki dute hainbatek eta badira bi milioi baino pertsona gehiago herrialdetik ihes eginda, edo saiakera horretan jarduten dutenak, herrialde osoaren biztanleriaren %11, Jordania, Libano, Turkia edo Egipto bezalako herrialdeen mugak gainditzeko asmoz. Baina Afrika eta Asiako herrialde hauetaz gain, milaka Siriarrek Europara heltzea ere lortu dute, eta hor...

Interneteko sare sozialak, azken urteetan sarean agertutako fenomeno berrietako bat dira.Pertsonen arteko komunikaziorako erabilgarriak dira, harreman asko edukitzea eta informazioa modu errazean eskuratzea ahalbidetzen digu. Gaur egun, 12 eta 18 urte bitarteko gazteek haien bizitzako gauza garrantzitsuenetako bat bezala hartzen dute. Haien arteko komunikaziorako tresna baliagarrienetako bihurtu da, argazkiak, mezuak… momentuan eta dohainik jende askori zabaltzeko aukera ematen dutelako. Tresna honek, gaur egungo gazteongan, denbora galtze handia du, denbora asko ematen dugu sare sozialen aurrean eta ondorioz, adikzioa sor dezake. Kezkatzeko beste kontzeptu garbiena edo nabariena, pribatutasuna da, izan ere, ezezagunek euren argazkiak ikus ditzakete eta askok, denuntziak dituzte sare sozialetako beste erabiltzaile batzuei txantajea egiteagatik. Ciberbulling-a, sare sozialekin sortzen den jazarpen psikologikoa da. Honek, efektu psikologikoa sortzean, aldaketa asko izan aha...

SEXISMOA PUBLIZITATEAN Antzinatik ikusi da emakumearen pertsona diskriminatuta, gutxituta eta abusatuta eta oraingo denboran ere hau argi eta garbi ikusten dugu gure gizarteko publizitate misoginoan.     Sexismoa, genero-diskriminazioa ere deitua, ideologia, aurreiritzi edo estereotipoetan oinarrituta gizonak eta emakumeak modu bereizian tratatzeko diskriminaziozko jarrera eta jokabidea da, gizarte edo kultura bateko genero-roletan agertzen dena.     Gaur eguneko eguneroko bizitzan, genero-diskriminazioak ikusteko oso errazak dira, kalean, jendearen komentarioetan…, baina, gehienbat hau publizitateko estereotipoetan agertzen dira.     Iragarki bat sexista dela kontuan hartzen dugu gizonen eta emakumeen lana modu estereotipatuan ematen duenean, existitzen diren topikoetatik elikatzen denean edo emakumea degradatzen denean.     Ehuneko hirurogei eta seiko  umeen iragarkiak sexistak dira...

Etxebizitza eraikuntza bat da, bere funtzio nagusiena pertsonei aterpea eta gela eskaintzea da, horrekin batera, eguraldi txarretatik babesteko eta leku segurua eta erosoa bat emateko balio du. Gazteei batez ere zaila egiten zaie etxebizitza batean sartzea, ikasketak, lana, dirua...behar dutelako premia hori asetzeko. Hori dela medio, gazte gehienak gurasoen etxeetan bizi dira, beste batzuk berriz gurasoen etxean ez den beste toki batean eta beste egoera bat, lan egunetan gurasoen etxetik kanpo bizi dira, baina jaiegunetan gurasoen etxera joaten dira. Oso garrantzitsua da ikasketa onak izatea, horrela, lana errezago aurkitzeko aukera duzu, gaur egun jende gazteari gehiago kostatzen zaio lana aurkitzea, edonola ere, orain dela urte pare batzuk krisia zela eta lana aurkitzeko zailtasun gehiago zeuden. Iada krisitik ateratzen ari gara, edo hori diote, baina dena dela jendeari etxebizitza izatea kostatzen zaio. Adibidez, berria aldizkarian agertzen den bezala, Araba, Bizkaia eta ...

EUSKARA Euskara da euskaldun egiten gaituena, baina euskaldunak sentitzen bagara zergatik ez egin euskaraz? Euskararen erabilera maila asko jaitsi da azken hogei urteetan, Eusko Jaurlaritzak 2012an landu zuen V. Inkesta Soziolinguistikoak utzi zituen ondorioetako batzuk dira horiek. Joera hau ez da soilik hirietan ematen, herri euskaldun txikietan, euskararen arnasguneak izango liratekeen guneetan, ere gertatzen da. Esate baterako, Elorrion %94,3 gazteek euskara dakite, baina horietatik %28,3ak erabiltzen du bakarrik. Elorrioko gazte gehienek etxeko giroan euskaraz egiten dute, baita ikastetxeetan ere, baina lagun artean berriz, gaztelaniara jotzen dute. Lagun giroan gaztelaniara jotze horren eragileetako bat hizkuntza gaitasuna izan daiteke, hau da, bi pertsonen artean komunikazioa egon dadin bi pertsona horiek hizkuntza oso ondo menperatu behar dute. Gazteen kasuan, euskaraz hitz bat ez dakitenean, sinonimo bat pentsatu beharrean gaztelaniara jotzen dute, erosoago sentitzen ...

ALKOHOLA   NERABEZAROAN   Alkohola, gizarte honetan onartua dagoen droga,hau da,  substantzia kimiko hilgarria da.   Jakina denez, nerabezaroan gehien kontsumitzen den droga, berau da. Baina zerk bultzatzen ditu nerabeak droga hau hartzen hastera? Gehienetan, hiru arrazoi nagusik hartzen dute parte; familia arazoak; honen barruan, gurasoen banaketak, hauen arteko kontraesanak, semearen eta gurasoen arteko komunikazio faltak… eta antzeko gatazkak izan ohi dira kasu batzuetan gazteak alkoholarengana jotzeko arrazoietako batzuk. Beste kasu batzuetan ordea, talde batean hobeto egokitzeko, edota norbait zarela sentitzeko egiten den ekintza bat da. Baina bi kasu hauez gain, badago hirugarren bat zein ez den gehienetan aitortzen nerabezaroan, lotsagatik edo beste hainbat gauzen eraginagatik. Emozioek eraginda hain zuzen. Arazoak ahazteko, barruan sentitzen dugun mina, etsipena... asetzeko.           ...

Euskerako unitate honetan artikulu bat egitea egokitu zaigu. Bertan gure kezkak azaldu behar genituen eta hauxe da nire artikulua: Izugarrizko garrantzia ematen diogu maitasunari, zein bikoteari eta oso gutxi gure buruari edo gorputzari, eta  autonomiari. Eta modu tradizional horretan eraikitzen diren harremanak, dependentziazko harremanak eraikitzera garamatza askotan. Gure zoriontasunaren ardura beste batengan jartzen dugulako, ez gure baitan. Horrek, harreman toxikoak edota mingarriak mantentzera garamatza askotan. Hain zuzen, gaur egun oso presente daukagun gai batera eramaten gaitu, indarkeriara . Baina ba ote dakigu zer den indarkeria? S exu-bereizkerian oinarritzen da eta emakumea helburu duen edozein indarkeria ekintza da. Emakumeei kalte edo sufrimendu fisiko, sexual edo psikologikoa eragiten diena edo eragin diezaiekeena. Baita halako ekintzak egiteko mehatxuak, askatasun-kentzea… Giza eskubideen aurkako zuzeneko erasoa izateaz gainera, emakumeari ondorio fisik...

Zenbait kutsatzailek animalien sistema endokrinoaren funtzionamendua kaltetzen dute, hormonen bidezidorrei eragiten diete eta.  Gure eguneroko bizitzan aurki ditzakegun substantzia kimikoak. Hainbat giza jarduera direla medio, ingurune urtarretara iristen dira konposatu horiek guztiak. Industriaguneetako eta etxeetako hondakin-urak araztegietan biltzen, tratatzen eta garbitzen dira, baina xenoestrogenoak ezin dira uretatik guztiz ezabatu, eta araztegietatik ibaietara askatzen diren uretan jarduera estrogenikoa egoten da. Substantzia horiekin etengabeko kontaktuan egon daitezke arrainak. Zeluletan dauden estrogeno-hartzaileei lotzen zaizkie xenoestrogenoak, eta kontrol hormonalaren pean egon behar luketen prozesuak kaltetzen dituzte, eta aldaketak eragiten animalietan estrogenoari esker izaten diren funtzioetan (garapena eta ugalketa). Epe luzerako ondorioak ere eragin ditzakete. Arrainen sexua finkatzeko eta bereizteko mekanismoei eragiten diete xenoestrogenoek; hori dela eta...