Mezuak

Data honetako argitalpenak ikusgai: martxoa, 2020

“Emakumeari eta euskarari ematen zaien tokiak harreman gehiago du pribatutasunarekin”

Idurre Eskisabel eta Lorea Agirre “Ahoz Aho”n izan dira, Lisipe bildumako ‘Trikua esnatu da’ liburua hizpide. “Izan daiteke feminista euskaltzale izan gabe?” galderaren inguruan hausnartu dute.

Bi hitzak

Gelan euskarako albistearekin batera, 2 hitz aurkeztu ohi ditugu beraien esanahia eta idazteko moduaz jabetzeko. Hau eginez, gure hiztegia sendotzea lortzen dugu, hitz berriak edo idazteko modu ezberdinak ezagutuz. Gaurkoan hurrengo hitza aurkeztuko dizuet: Euskaltzaindiak berrogeialdia gaixki esanda dagoela esan du, eta hitz egokia kuarentena dela adierazi du, hau mailegu bat delako. Berrogeialdia   --> Kuarentena

Anttonen asteko hitzak eta istorioa

Antton Telleriak hiru hitz berriren proposamenak ekartzen ditu astero, “Euskaltzaindidaren” hiztegia handitzeko asmoz. Aste honetako hitzak: Olio-ipurdia (koipe asko kontsumitu ostean gizendu den ipurdia), depilepsia (gorputzeko ilea tiraka kendutakoan izan ohi den erreakzio fisikoa) eta berogeialdia (tenperatura beroei bizkar eman eta etxean giltzapetuta egotea) dira. Horrez gain, ausazko hitzekin istorio bat osatzeko erronka ere izaten du Anttonek. Aste honetan hitz hauek egokitu zaizkio: Izorrai, redios, istripua, ataskoa, besarkada eta antzigarra. Lortuko ote du istorio bat sortzea? Gaztea irratiko bi audio hauek hemen dituzue eskuragarri: Asteko hitzak Istorioa Informazio iturria: https://www.eitb.eus/eu/kultura/euskara/

Bi hitzak

Gelan euskarako albistearekin batera, 2 hitz aurkeztu ohi ditugu beraien esanahia eta idazteko moduaz jabetzeko. Hau eginez, gure hiztegia sendotzea lortzen dugu, hitz berriak edo idazteko modu ezberdinak ezagutuz. Gaurkoan hurrengo hitzak aurkeztuko dizkizuet: Sasi : sasitan nahaspilatu (maleza) Sasi-jakintsu : Jakintsua izan gabe, horren plantak egiten dituena (sabelotodo, sabidillo) Bizar-sasia (sasi): (eneredado, revuelto)

Audio eta bideoak transkribatu eta azpititulatzeko plataforma aurkeztu du Elhuyarrek

Irudia
Aditu ordainpeko erremintak hitzaldi, elkarrizketa eta bestelako esaldiak transkribatu eta azpititulatzen ditu, euskaraz eta gaztelaniaz. Elhuyar taldeak Aditu plataforma informatikoa sortu du, ahozko hitzaldi, elkarrizketa eta bestelako esaldiak automatikoki, bota ahala, transkribatu eta azpititulatzeko, nola euskaraz hala gaztelaniaz. Jon Abril Elhuyarreko zuzendari nagusiak eta Igor Leturia Aditu proiektuaren arduradunak aurkeztu dute gaur goizean, ostegunarekin, Tabakalera Donostiako zentroan egindako ekitaldi batean. Beraien hitzetan, “hizketa-ezagutzaileak audio eta bideoak automatikoki transkribatzeko eta azpititulatzeko balio du”, eta esparru askotan erabili ahalko da: ikus-entzunezkoen eta hedabideen sektorean (dokumental eta saioen azpitituluak, elkarrizketen transkripzioa…), administrazio publikoan, pertsona eta makinen arteko elkarrekintzan, urritasunak dituzten pertsonen irisgarritasunean… Plataformak berak, gainera, ediziorako interfaze bat du, A

Audio eta bideoak transkribatu eta azpititulatzeko plataforma aurkeztu du Elhuyarrek

Irudia
Elhuyar taldeak Aditu plataforma informatikoa sortu du, ahozko hitzaldi, elkarrizketa eta bestelako esaldiak automatikoki, transkribatu eta azpititulatzeko, nola euskaraz hala gaztelaniaz. Jon Abril Elhuyarreko zuzendari nagusiak eta Igor Leturia Aditu proiektuaren arduradunak Tabakalera Donostiako zentroan egindako ekitaldi batean aurkeztu dute. Beraien hitzetan, “ plataforma audio eta bideoak automatikoki transkribatzeko eta azpititulatzeko balio du”, eta esparru askotan erabili ahalko da: ikus-entzunezkoen eta hedabideen sektorean (dokumental eta saioen azpitituluak, elkarrizketen transkripzioa…), administrazio publikoan, pertsona eta makinen arteko elkarrekintzan, urritasunak dituzten pertsonen irisgarritasunean… Informazio-iturria: https://www.eitb.eus/eu/kultura/euskara/osoa/7095184/audio-eta-bideoak-transkribatu-eta-azpititulatzeko-modua-aurkeztu-du-elhuyarrek/

Motorra imanarekin torlojuarekin eta pilarekin

Irudia
Zer gertatuko da pila bati neodimiozko iman bat torloju bateri lotua jartzen badio, eta ondoren kable batzuekin polo negatiboa eta imana lotzen baditugu. Nik uste dut torlojua bueltak ematen hasiko dela. Esperimentuaren azalpen zientifikoa: Korronte elektriko bat dabilen eroale bat eremu magnetiko batean murgilduta dagoenean, indar hau jasaten du: f = I/dl·B Erakustaldi horretan indar hori baliatzen da zirkuitu txiki bat mugitzeko. Eremu magnetiko bizia sortzen duten neodimio imanak erabiltzen ditugu, 0,5 t inguru imanaren azalean. Landa lerroen forma solenoide batek sortzen dituenen antzekoa da, simetrikoak dira imanaren ardatzaren inguruan. Iman zilindrikoaren gainean (irudian gorriz) pila bat jartzen da, zeinaren poloak eroale lodi batekin lotzen diren. Bere erresistentzia txikiagatik, korronte estimagarri bat zirkulatzen du. Imanak sortutako eremu magnetikoak indar bat eragiten du eroalearen gainean, pilaren ardatzaren inguruan birarazten duena. Indarra, une bakoitzean, irudiaren

Zer gertatuko da CD-a une batean berotzen badugu eta ondoren putz egiten badugu?

Irudia
Ikerketa galdera: Zer gertatuko da CD-a une batean berotzen badugu eta ondoren putz egiten badugu? Hipotesia: Nire ustez ez da ezer gertatuko izan ere CD-a nahiko gogorra da. Materiala: -Guraizeak -CD bat -Metxero bat Prozedura: - CD bat hartu eta guraize batzuekin alde metalikoa kendu. - Ondoren metxero batekin une bat berotu. - Azkenik berotutako unean putz egin. Froga: Ondorioa: Bertan ikusi duguna ondorengoa da, lehenengo eta behin CD-a polikarbonato deitzen den termoplastiko batekin eginda dago, polikarbonatoz eginda daude CD gehienak. Polikarbonatoak duen  ezaugarrietako bat honako hau da, oso erraz moldatu daitekeen materiala da. Material hau 250 ÂşC-tik aurrera oso erraz moldatu daiteke. Beraz hau guztia kontuan izanda, metxeroarekin CD-a berotzerakoan, berotu dugun zonalde hori bigundu egiten da eta geruzak hedatu egiten dira. Geruzak hedatu ondoren, airea sartzerakoan polikarbonatoa aurretik berotu dugunez, oso erraza da mol

Euskararen eboluzioa

Irudia

Pospolo bat pila batekin piztu ahalko dugu?

Irudia
Ikerketa galdera: Pospolo bat pila batekin piztu ahalko dugu? Hipotesia: Nire ustez posible izango da pospolo hori piztea Materialak: - Pospolo bat - Alanbre bat - Pila bat Froga: Klasean egingo dut Ondorioa: Ikusi dugun bezala, pospoloa piztu dugu.  ( Pospoloa sua pizteko erabiltzen den ziri bat da, mutur batean substantzia sukoia duena, mutur hori azalera latz baten aurka igurtzen denean, marruskadura indarrarekin sukoia piztu eta sua artzen du. ) Hau gertatzen da bi poloak eroale ( Eroale elektriko bat karga elektrikoaren mugimenduari oztopo txikia jartzen dion material bat da, adibidez, eroale onenak metalak dira, tartean kobrea, urrea, burdina eta aluminioz osatutako kableak. ) bakar batekin ukitzen baditugu elektrizitate horrek dituen elektroiak talka egiten dute energia zinetikoa bihurtuz, horren ondorioz energia hori bero bihurtzen da. Bero hori alanbretik igarotzen da tenperatura asko handituz, horregatik pospoloa piztu ditzakegu,  fenomeno hau joul

Zer gertatzen da azukrea eta bikarbonato sodikoa erretzen baditugu?

Irudia
Galdera nagusia:  Zer gertatzen da azukrea eta bikarbonato sodikoa erretzen baditugu? Hipotesia: Nire ustetan, normal erre egingo da eta prozesu honetan gas toxikoak edota kaltegarriak botako ditu. Materiala: Alkohol medizinala. Azukrea. Area. Pospoloak. Bikarbonato sodikoa. Baso bat. Koilara bat. Prozedura: Azukrea eta bikarbonato sodikoa baso barruan nahastuko ditugu. Ondoren arearekin sumendi antzeko zerbait egingo dugu. Gure nahasketa sumendi barrura bota. Ondoren alkohol medizinala guztiaren gainetik bota. Azkenik pospoloekin alkoholari su heman. Videoa: Bideoa Azalpena:  Erreakzioan, bikarbonato sodikoa, ur lurrunean, karbonato sodikoan eta karbono dioxidoan deskonposatzen da. Azukrea erretzeak, berriz, ur lurruna eta karbono dioxidoa sortzen ditu. 2 NaHCO3 --------- Na2CO3 + H20 + CO2 C2H5OH + 3O2 ------- 2 CO2 + 3H2O Aldi berean, azukrea karamelatu egiten da beroaren eraginez. Egoera plastiko horretan, askatutako gasaren

Ikastolako egoera soziolinguistikoa

Irudia

Eskuak xaboiarekin garbitu koronabirusaren aurka

Irudia
Zergatik eskuak xaboiarekin garbitzea hain eraginkorra da koronavirusaren aurka? Birusak izaki mikroskopiko oso partikularrak dira: ugaldu ahal izateko giza zelulen barruan sartu beharra dute. Bakarrik ezin dute. Zelulen barruan dagoen makineria behar dute beren buruaren kopiak egiteko. Koronabirusa 3 elementuz osatuta dago: 1) Material genetikoa ( RNA izeneko "jarraibideen eskuliburua") 2) Giza zeluletara eta beste prozesu batzuetara "lotzeko" baliagarriak diren proteina batzuk. 3) Gantz-bilgarri bat ( mintz bat), dena babesten duena. Eta hemen xaboiaren magia sartzen da. Ura erakartzen duen "buru" batek eta koipea erakartzen duen "isats" batek osatzen dituzte xaboi molekulak. Horrela, xaboi-molekulen buztana birusaren gantz-bilgarriari lotzen zaio, eta haren egitura guztia "desegiten" du!  Horregatik da, zientifikoki, xaboia koronavirusaren etsairik txarrena. Xaboia beraz garrantzitsua da garbitzeko ordu

Saran egingo dute lehen euskarazko haur eta gazte literaturaren azoka

Irudia
Ikusi Mikusi izena jarri diote, eta apirilaren 3an eta 4an izango du lehen aldia, baina urtero egiteko asmoa dute. Idazle, ilustratzaile, haur, guraso, eskola eta argitaletxeen bilgunea izatea nahi dute. Lehenbizikoz, euskara hutsean den haur eta gazte literaturari dedikatutako festa edo azoka izanen da. Ikusi Mikusi jarri diote izena, eta Galtzagorri elkarteak, Kiribil konpainiak eta Pamiela argitaletxeak sustatu dute. Haien asmoa da Euskal Herri osoko argitaletxeak, sortzaileak, eskolak eta familiak euskararen eta literaturaren bueltan elkartzea, eta horrela egiten jarraitzea etorkizunean ere, euskara bultzatzeko.

Euskararen feminitatea

Irudia
Kaleko neurketetan nabari da, eta transmisioan, eta euskararen aldeko egitasmoetan: euskarari ekarpen handiagoa egiten diote emakumeek. Euskal soziolinguistikan ez da asko ikertu gai horri buruz, baina ari da azterketarako eta gogoetarako bidea irekitzen. Informazio-iturria:  https://www.berria.eus/paperekoa/1980/002/001/2020-03-08/euskararen-feminitatea.htm

Eskolaz kanpo euskaraz ere!

Irudia

Ikasleak eta gurasoak

Irudia
Egun on, gu DBH4-ko ikasleak gara eta oraingo honetan gure ikerketa soziolinguistikoen ondorioak partekatuko ditugu zuekin. Gure taldeak, gehienbat, guraso eta ikasleek, euskararekin duten harremana aztertu dugu, eta guztia behean duzuen infografian ikus dezakezue. Eskerrik asko, proiektu honetan parte hartu duzuen guztioi, eta espero dugu aztertutakoa kontuan hartzea.

Hizkuntzaren erabilera lehen eta orain

Irudia
Egileak: Ane, Manex eta Unax.

Euskararen egoera Elorrioko denda eta tabernetan

Irudia
Egileak: Aroa, Dani, Maria eta Nagore

Filmin euskaraz

Irudia
Filmin Espainiako online zinema-plataforma bat da, eta euskarazko filmen lehen streaming kanala jarri du martxan, oraingoz audioak zein azpitituluak euskaraz dituzten 40 film eskainiz. Filmin Euskaraz kanala hiru bloketan banatzen da: fikziozko filmak, dokumentalak eta haurrentzako zinema. Hilero 8 euroko harpidetza ordaiduta Filmineko 51 kanaletako filmak ikus daitezke.  Gehiago jakiteko:  https://www.filmin.es/canales Informazio-iturriak: anboto.org   eta   sustatu.eus